De vos (Vulpes vulpes) valt onder de hondachtigen. De vos heeft over het algemeen een roodbruine vacht en een witte bef. De oren zijn aan de achterzijde zwart, evenals de "sokken", de onderbenen. Hij heeft een schouderhoogte van 35 tot 40 centimeter en weegt zes tot tien, soms vijftien kilogram. Vossen leven meestal in een groep van ongeveer 6 dieren. Er is een dominante mannetjes vos (rekel) en een dominante vrouwtjes vos (moervos) die worden begeleid door meerdere andere moervossen. De paartijd is in de winter en de jongen worden vervolgens in de lente geboren. Dit gebeurt in een burcht waar vooral de moervossen in de winter schuilen. Zodra rekels volwassen zijn worden ze uit de groep verjaagd. Het territorium van een groep vossen kan tot 12 km2 bedragen, afhankelijk van het voedselaanbod. Vossen leven overal waar voldoende dekking is, van polders, duinen en bossen tot aan de randen van dorpen en steden. De vos is slim en kan zich erg goed aanpassen, zowel in de stad als in bos en polder. Vossen jagen solitair, meestal ’s nachts. Ze kunnen snelheden van 60 kilometer per uur bereiken. Vossen zijn omnivoren en eten meestal kleine en middelgrote prooidieren zoals muizen, konijnen, hazen, vogels en egels, maar ook insecten, vruchten, eieren, aas en (slacht)afval. Vossen zijn berucht om de jacht op kippen die in kippenhokken bij elkaar zitten.[1]
In het wild kan de vos zo'n tien jaar oud worden. De meeste vossen worden echter niet ouder dan 3 jaar vanwege de jacht.[2]
Volgens de Nederlandse wetgeving mogen vossen het hele jaar door worden gedood tussen zonsopkomst en -ondergang omdat ze op de landelijke vrijstellingslijst staan. [link naar regelgeving in dit document] Dieren op deze lijst zijn aangewezen door de minister, omdat zij in het hele land belangrijke schade zouden aanrichten. Het meest gebruikte argument voor de vossenjacht is de bescherming van weidevogels. Weidevogels zijn in de laatste decennia sterk in aantal achteruitgegaan. Dit proces lijkt zich de laatste jaren zelfs te versnellen. De belangrijkste oorzaak van de achteruitgang van de weidevogels echter is het gebrek aan broedsucces in de graslanden die als broedgebied fungeren. Graslanden zijn vanuit weidevogelperspectief zowel in omvang als in kwaliteit sterk achteruitgegaan in Nederland. Minstens zo belangrijk is dat de kwaliteit van het leefgebied van de weidevogels ernstig is aangetast door de intensivering van de landbouw, die grotendeels op maximale productie is gericht. Graslanden zijn ingericht met monoculturen van Engels raaigras die vroeg en vaak worden bewerkt met zwaar materieel, waardoor nesten, eieren en jonge vogels verloren gaan.[2]
Er mag bij de jacht op vossen gebruik gemaakt worden van geweren, honden, kastvallen, vangkooien, lokvoer en lokgeluiden (art. 3.3 Regeling natuurbescherming).[3]
Vossen mogen het hele jaar door, tussen zonsopkomst en zonsondergang, met het geweer worden gedood vanwege de vrijstellingslijst. Het gebruik van honden om vossen uit hun holen te jagen is toegestaan vanaf 1 september tot 1 maart (art. 3.4 Regeling natuurbescherming). Ook is er drijfjacht op vossen toegestaan. Bij een drijfjacht loopt een groep jagers (de drijvers) in een linie met honden door een gebied, om de aanwezige dieren uit hun schuilplaatsen te drijven. Aan de andere kant van het gebied staat een volgende groep jagers klaar om de opgejaagde dieren dood te schieten. Daarnaast biedt de landelijke vrijstelling de mogelijkheid om bij de jacht op vossen gebruik te maken van kastvallen en vangkooien (art. 3.3 Regeling natuurbescherming). Dit zijn kooien die vooral worden gebruik voor het vangen van jonge vossen. Oude en ervaren dieren laten zich nauwelijks vangen in een kooi. Wanneer de jongen 3 weken oud zijn komen ze uit de burcht. De moedervos is vaak ergens rondom de burcht in de buurt. De kooi wordt in de ingang geplaatst en zodra de jongen vossen naar buiten lopen komen ze vast te zitten. Voor het gebruik van een kastval of vangkooi is geen jachtakte vereist. Iedereen die toestemming heeft van de grondeigenaar mag dus een vangkooi gebruiken.[2,3]
Naast de landelijke vrijstellingen kunnen provinciebesturen de bevoegdheden van jagers nog verder verruimen door ontheffingen te geven die het mogelijk maken om ’s nachts met middelen zoals kunstlicht, restlichtversterkers en warmtebeeldkijkers te kunnen jagen.[2]
Meer over toegestane jachtmethodes bij vossen is te vinden op de website van Animal Rights.
Volgens de faunabeheerders in Nederland heeft de vos geen natuurlijk vijanden en nemen de aantallen gestaag toe. Echter, voor natuurbeheer is het bestrijden van vossen in principe niet noodzakelijk omdat vossen territoriale dieren zijn. Dat betekent dat een gebied na een tijdje vol raakt en er niet meer vossen bijkomen. Een goed voorbeeld hiervan is het jachtverbod in Luxemburg op vossen, wat sinds 2015 geldt. Het verbod is in 2018 wegens succes verlegd. Er vond geen vossenexplosie plaats zoals door voorstanders van de jacht werd voorspeld, maar de aantallen bleven gelijk.[2]
Volgens jagers is de vossenjacht in de maanden december tot maart het meest effectief, omdat dan de meeste dieren kunnen worden geschoten. Dit zijn echter vooral jonge dieren die nog rondzwerven: jonge vossen gaan in hun eerste herfst zwerven, op zoek naar een eigen territorium. Vanuit faunabeheer is de jacht op deze jonge vossen niet effectief omdat hiermee de natuurlijke sterfte niet wordt vervangen en er dus geen invloed wordt uitgeoefend op populatiebeheer.[2]
Niet alleen de vos, maar ook andere roofdieren zijn actief in Nederland. In totaal zijn ten minste 15 diersoorten geïdentificeerd die weidevogelkuikens doden: elf soorten vogels en vier soorten zoogdieren. Geen enkele soort was verantwoordelijk voor meer dan ca. 20% van de kuikenverliezen. Uit een analyse uit 2018 blijkt dat het zomaar weghalen (doodschieten) van één roofdier, zoals de vos, niet per definitie leidt tot hogere overleving van weidevogels. Het kan zelfs averechts werken. Een belangrijke conclusie is dat de nestverliezen door predatie de afgelopen jaren lijken te zijn toegenomen, maar de verliezen door agrarische activiteiten zijn dat nog sterker.[2]
Het doden van vossen om "natuurlijk evenwicht" te bewaren is niet noodzakelijk. Deze dieren zijn samen met hun prooidieren geëvolueerd en zullen zich door hun territoriumdrift aanpassen aan het beschikbare voedselaanbod. Voor de bescherming van weidevogels is het vergroten en verbeteren van geschikte broedgebieden een belangrijk uitgangspunt. Daarnaast kunnen rasters er voor zorgen dat dieren uit bepaalde gebieden blijven. Zo kunnen vossenwerende rasters ervoor zorgen dat niet alleen vossen, maar ook katten en honden bepaalde gebieden niet kunnen betreden.[2]
